Wehwehchen adé, malefica noverca!

WALAFRIDUS STRABO

Dē cultūra hortōrum (vv. 197-207)

Walafridus Strabo sīve Strabo Fuldensis, nātus annō 808 et mortuus annō 849, fuit philosophus, botanista, theologus et poēta aevī Carolinī. In carmine suō hexametricō Dē culturā hortōrum sīve Hortulus plantās descrībit quattuor et vigintī in hortō Abbātiae Augiensis consitās, quārum satūlāria beneficia occultaque significātiōnis (inter alia) poēticē expōnit scientiā et cognitiōne ex propiā experientiā acquīsītīs.                                         (imago)

X. Marrubium (Marrubium vulgāre L.)

Quid referam iuxtā positī nimiumque potentis

Marrubiī nōn vīle genus(1), licet ācrius ōra
Mordeat et longē gustum disiungat odōre.
Dulce enim ōlet, nōn dulce sapit, sed pectoris aegrōs
Comprimit angōrēs, tristī dum sūmitur haustū(2).
Praecipuē tālis caleat sī pōtus ab ignī
Et coenam cyatīs cogatur claudere crebrīs(3).
Sī quandō infensae quaesīta venēna novercae(4)
Pōtibus inmiscent dapibusve aconīta dolōsīs
Tristia confundunt, extemplō sumpta salubris
Pōtio marrubiī suspecta perīcula pressat.(5)

(1) Ecce verbum "referō" cum accūsātīvō reī: "marrubii nōn vīle genus", sīc ut poēticē prō "laudere" sīve "canere" intelligendum sit. "Quid", itaque, rhētoricam formulam transitiōnis esse crēdō, prō "praetereā" sīve "iam vērō" (cf. Lexicon Forcellinī s.v.).

Strabo plantārum ordinem in hortulō expresīs verbīs frequenter statuit. Sīc, exemplī gratiā, in IV (dē salviā): "Lēlifagus prīmā præfulget fronte locōrum"; VIII: "Proximus absinthī fruticēs locus ērigit acrīs", quod significat absinthum proximum esse pepōnum; et XVII: "eam iuxtā hortensis nōn extima costī silva latet", id est, iuxtā sclaregam costus patet. Eādem ratiōne, "iuxtā positī [...] Marrubii" ad absinthum refertur, apud quod marrubium in hortulō collocātum est, ut infrā plānē vidētur in imāgine ē https://www.uni-due.de/collcart/hortus/strabo/Hortus.htm dēpromptā.

(2-3) Amārum dēcoctum foliārum marrubiī in aquā pectoris constrictiōnī medētur eā condiciōnē, ut post cēnam aegrōtus dēcoctūram bibat ferventem, etsī invītus propter asperum sapōrem, minūtimque ac paulātim pōtiōnem sorbeat cyathī ope. Cum cyathus genus vāsīs erat ad vīnum in convīviīs serviendum, ut nōvimus, tum mensūra parva liquidōrum sextāriī partem duodecimam continens (i.e.; 45,6 cl). Quantitās pōtūs summenda nōn parva, meā opīniōne, sī  "crebrōs cyathōs" aegrōtans exhaurīre dēbēbat.

(4-5) Altera virtūs dēcoctūrae marrubiī est facultās contrā escās pōtiōnēsque venēnātās opitulandī, quās improbae novercae, herbīs venēnōsīs sub montis rādīcibus et in culīnā quaesītīs, mensae inferunt versūtissimē. In Ferreā Aetāte hominum, dīcit poēta, "lūrida terribilis miscent aconīta novercae" (Ovidiī Metamorphōseis I, 147). Nōn hoc ergō dē nihilō, quod ferreīs temporibus ferreī hominēs marrubium serere solēbant haud mediocriter, messum per acervōs congerere congestumque in amplissimīs ollīs dēcoquere et iam dēcoctum abundē bibere novercālem post cēnam.

Nōn bāsiolō, crēdō, sed quinque modiīs dēcoctī marrubiī ēgēbat Ninivella.