De quercu famosa et de fame turpissima (exsecratio)

OVIDIO METAMORFOSIS LIBRO VIII, 738-878 

Nec minus Autolycī coniunx, Erysicthone nāta,

iūris habet:pater hūius erat, quī nūmina dīvum

sperneret et nullōs ārīs adolēret odōrēs; 740
ille etiam Cereāle nemus violasse secūrī
dīcitur et lūcōs ferrō temerasse vetustōs.
stābat in hīs ingens annōsō rōbore quercus,
[...]

nōn tamen idcircō(1) ferrum Triopēius illā 751
abstinuit famulōsque iubet succīdere sacrum
rōbur, et ut iussōs cunctārī vīdit, ab ūnō
ēdidit haec raptā scelerātus verba secūrī:
"nōn dīlecta deae sōlum, sed et ipsa licēbit 755
sit dea, iam tanget frondente cacūmine terram."
dixit, et obliquōs dum tēlum lībrat in ictūs,
contremuit gemitumque dedit Dēōia quercus,
et pariter frondēs, pariter pallescere glandēs
coepēre ac longī pallōrem dūcere rāmī. 760
cūius ut in truncō fēcit manus inpia vulnus,
haud aliter fluxit discussō cortice sanguis,

[...]

redditus ē mediō sonus est cum rōbore tālis: 770
"nympha sub hōc ego sum Cererī gratissima lignō,
quae tibi factōrum poenās instāre tuōrum
vāticinor moriens, nostrī sōlācia letī."
persequitur scelus ille suum, labefactaque tandem
ictibus innumerīs adductaque fūnibus arbor 775
corruit et multam prostrāvit pondere silvam.
'Attonitae dryadēs damnō nemorumque suōque,
omnēs germānae, Cererem cum vestibus atrīs
maerentēs adeunt poenamque Erysicthonis ōrant.
adnuit hīs capitisque suī pulcherrima mōtū 780
concussit gravidīs onerātōs messibus agrōs,
mōlīturque genus poenae miserābile, sī nōn
ille suīs esset nullī miserābilis actīs,
pestiferā lacerāre Famē [...]

[...] illa datō subvecta per āera currū(2) 796

dēvenit in Scythiam: rigidīque cacūmine montis
(Caucason appellant) serpentum colla levāvit
quaesītamque Famem lapidōsō vīdit in agrō
unguibus et rārās vellentem dentibus herbās. 800
hirtus erat crīnīs, cava lūmina, pallor in ōre,
labra incana sitū, scabrae rūbīgine faucēs,
dūra cutis, per quam spectārī viscera possent;
ossa sub incurvīs exstābant ārida lumbīs,
ventris erat prō ventre locus; pendēre putārēs 805
pectus et ā spīnae tantummodo crāte tenērī.
auxerat articulōs maciēs, genuumque tumēbat
orbis, et inmodicō prōdībant tūbere tālī.
[...]
'Dicta Famēs Cereris, quamvīs contrāria semper
illius est operī, peragit perque āera ventō 815
ad iussam dēlāta domum est, et prōtinus intrat
sacrilegī thalamōs altōque sopōre solūtum
(noctis enim tempus) geminīs amplectitur ulnīs,
sēque virō inspīrat, faucēsque et pectus et ōra
adflat et in vacuīs spargit iēiūnia vēnīs; 820
functaque mandātō fēcundum dēserit orbem
inque domōs inopēs adsuēta revertitur antra.
[...]

ut vērō est expulsa quiēs, furit ardor edendī
perque avidās faucēs incensaque viscera regnat.
nec mora; quod pontus, quod terra, quod ēducat āer, 830
poscit et adpositīs queritur iēiūnia mensis
inque epulīs epulās quaerit; quodque urbibus esse,
quodque satis poterat populō, nōn sufficit ūnī,
plūsque cupit, quō plūra suam dēmittit in alvum.
[...]

vīs tamen illa malī postquam consumpserat omnem 875
māteriam dērantque gravī nova pābula morbō,
ipse suōs artūs lacerāns dīvellere morsū
coepit et infēlix minuendō corpus alēbat.

(1) Quercus erat immensa: arboris mensūra quinque ter ulnās implēbat; sub eā festās dūcēbant Dryadēs manibusque nexīs truncum circumīre solēbant.

(2) Currum suum Orēadī Ceres dat ut in extrēmam Scythiam iter faciat ad deae mandātum ferendum.